ތަޖްރިބާއަށް ބަލާށެވެ. ވޭތުވީ ކޮންކަހަލަ ތިރީސްއަހަރެއް ހެއްޔެވެ.
ޙާޖީޢިމާދުއްދީން ސުވޭހު ކައިވެނިފުޅަށް ވަޑައިގެން، ސުވޭހުގައި ހުންނަވަނިކޮށް، އަތިރިގޭ ޢަބްދުލްމަޖީދުދީދީ (ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނު) އިސްވެހުންނަވައި، މުލީގޭ މަނިއްޕުޅު މުޙައްމަދު ޝަމްސުއްދީން، ރަސްކަމަށް އިސްކުރިއެވެ. އެހާތަނުން މައްސަލަޖެހޭގޮތް ވެއްޖެއެވެ. ހާޖީޢިމާދުއްދީން އެނބުރި ސިލޯނަށް ވަޑައިގެންފިއެވެ. އޭރު، ރާއްޖެ އޮތީ އިގިރޭސި އިސްތިޢުމާރުގެ ދަށުގައެވެ. ސިލޯނުގައި އޮތް، އިގިރޭސި ސަރުކާރުން، ރަސްކަން ބަދަލުވިގޮތް ތަޙްޤީޤު ކުރަން ގަސްތުކޮށްފިއެވެ.
ރަސްކަން ބަދަލުވީ މައްސަލަ ތަޙްޤީޤު ކުރުމަށްޓަކައި، މާލެއައީ، ލެފްޓިނެންޓް ގަވަރުނަރ އެވެ. މީނާ މާލެއައީ، އެޗްއެމްއެސް، ހައިފްލަޔަރ (މަނަވަރު) ގައި 1903 މެއި 16 ވަނަ ދުވަހުއެވެ. 17 ވަނަދުވަހުގެ މެންދުރު ލެފްޓިނެންޓް ގަވަރުނަރ މާލެފައިބައި، ރަސްކަން ބަދަލުވި މައްސަލަ ތަޙްޤީޤުކުރުމުގެ ދަރުބާރު ބޭއްވިއެވެ.
އެ ތަޙްޤީޤުގައި، މާލޭގެ ރައްޔިތުންނާއި، ފަޅުއޮޑިފަހަރުގެ މީހުން ދެދުރޯށި ދޭތެރެއަށް އެއްކުރެވުނެވެ. އަދި، ޙާޖީޢިމާދުއްދީންގެ ރީޖެންޓް މާންދޫގެ ދޮށީމަނިއްޕުޅާއި، ޝަމްސުއްދީން ރަދުން ގެނެސް، ރައްޔިތުންގެ ކުރިމަތީގައި ބައިތިއްބިއެވެ. ދެން، ލެފްޓިނެންޓް ގަވަރްނަރ، ރައްޔިތުންގެ ތެރޭގައި ހިންގައި، "ތިޔަބައިމީހުން ރުހެނީ ކޮންރަސްކަލަކާހޭ" އަހައި ސުވާލު ކުރަމުން ދިޔައެވެ. އެންމެން އެކުގައިހެން "ޝަމްސުއްދީނޭ، ޝަމްސުއްދީނޭ" ގޮވައި، ހަޅޭއްލަވަމުން ދިޔައެވެ. ތަޙްޤީޤަކީ އެއީއެވެ. ރައްޔިތުން ބޭނުންވާ ރަސްކަލަކު ބެލުމެވެ. އެދުވަހު ރައްޔިތުންބެލީ ތަޖްރިބާއަށެވެ.
ހާޖީ ޢިމާދުއްދީންގެ ރަސްކަމުގެ ފަހުކޮޅު ސަރުކާރު ހިންގަވަން ތިއްބެވީ އަނބިކަނބަލުންގެ ގާތް ބޭފުޅުންކަމަށްވާ އެއްގަމުގޭ ބޭފުޅުންނާއި، ތިމާގެފުޅު ބޭފުޅުން ކަމަށްވާ މާންދޫގޭ ބޭފުޅުންނެވެ. ބޮޑުބަނޑޭރި މުލީގެ ދޮށީދީދީ އިސްތިއުފާ ދެއްވުމުން ބޮޑުބަނޑޭރިއަކީ، ހާޖީޢިމާދުއްދީންގެ ޅިޔަނު ތުއްތުއަލިދީދީއެވެ. ސަރުކާރު ހިންގަވަން ތިއްބެވި ބޭފުޅުންނާއި، މާލޭގެ އެހެނިހެން ބޮޑުންނާ ގުޅުމެއްނޯވެއެވެ. އެބޭފުޅުން "ރާއްޖޭން ބޭރަށްކުރައްވާ އެކިއެކިދަރުރުފުޅުގައި 14 ހާސް 15 ހާސް ގެންދަވާފައިވެސް، ސަރުކާރަށް ކުޑަލާރިއެއްގެ މިންވަރުވެސް ނުގެންނަވާ" ކަމަށްވެއެވެ. "ދެންވާންފެށިގޮތަކީ، ގިނަފޮއި އަންނައިރު ބަނޑުދޭނެ ހަނޑުލެއް ސަރުކާރުގައި ތައްޔާރުވެފައެއް ނުހުރެއެވެ." ދެން ބުންބާ ފިހާރަތަކުން ދަރަންޏަށް ހަނޑޫ ގެނެސްގެން ބަނޑު ދެނީއެވެ. ރައްޔިތުން، ޝަމްސުއްދީނުރަދުން ޚިޔާރުކުރީ މިތަޖްރިބާއަށް ބަލައިގެންނެވެ.
މިއަދުވެސް ރައްޔިތުން މިއޮތީ މިތަޖްރިބާއަށް ބަލާންޖެހިފައެވެ. ވޭތުވީ ކޮންކަހަލަ ތިރީސް އަހަރެއް ހެއްޔެވެ.
ރަސްކަން ބަދަލުވީ މައްސަލަ ތަޙްޤީޤު ކުރުމަށްޓަކައި، މާލެއައީ، ލެފްޓިނެންޓް ގަވަރުނަރ އެވެ. މީނާ މާލެއައީ، އެޗްއެމްއެސް، ހައިފްލަޔަރ (މަނަވަރު) ގައި 1903 މެއި 16 ވަނަ ދުވަހުއެވެ. 17 ވަނަދުވަހުގެ މެންދުރު ލެފްޓިނެންޓް ގަވަރުނަރ މާލެފައިބައި، ރަސްކަން ބަދަލުވި މައްސަލަ ތަޙްޤީޤުކުރުމުގެ ދަރުބާރު ބޭއްވިއެވެ.
އެ ތަޙްޤީޤުގައި، މާލޭގެ ރައްޔިތުންނާއި، ފަޅުއޮޑިފަހަރުގެ މީހުން ދެދުރޯށި ދޭތެރެއަށް އެއްކުރެވުނެވެ. އަދި، ޙާޖީޢިމާދުއްދީންގެ ރީޖެންޓް މާންދޫގެ ދޮށީމަނިއްޕުޅާއި، ޝަމްސުއްދީން ރަދުން ގެނެސް، ރައްޔިތުންގެ ކުރިމަތީގައި ބައިތިއްބިއެވެ. ދެން، ލެފްޓިނެންޓް ގަވަރްނަރ، ރައްޔިތުންގެ ތެރޭގައި ހިންގައި، "ތިޔަބައިމީހުން ރުހެނީ ކޮންރަސްކަލަކާހޭ" އަހައި ސުވާލު ކުރަމުން ދިޔައެވެ. އެންމެން އެކުގައިހެން "ޝަމްސުއްދީނޭ، ޝަމްސުއްދީނޭ" ގޮވައި، ހަޅޭއްލަވަމުން ދިޔައެވެ. ތަޙްޤީޤަކީ އެއީއެވެ. ރައްޔިތުން ބޭނުންވާ ރަސްކަލަކު ބެލުމެވެ. އެދުވަހު ރައްޔިތުންބެލީ ތަޖްރިބާއަށެވެ.
ހާޖީ ޢިމާދުއްދީންގެ ރަސްކަމުގެ ފަހުކޮޅު ސަރުކާރު ހިންގަވަން ތިއްބެވީ އަނބިކަނބަލުންގެ ގާތް ބޭފުޅުންކަމަށްވާ އެއްގަމުގޭ ބޭފުޅުންނާއި، ތިމާގެފުޅު ބޭފުޅުން ކަމަށްވާ މާންދޫގޭ ބޭފުޅުންނެވެ. ބޮޑުބަނޑޭރި މުލީގެ ދޮށީދީދީ އިސްތިއުފާ ދެއްވުމުން ބޮޑުބަނޑޭރިއަކީ، ހާޖީޢިމާދުއްދީންގެ ޅިޔަނު ތުއްތުއަލިދީދީއެވެ. ސަރުކާރު ހިންގަވަން ތިއްބެވި ބޭފުޅުންނާއި، މާލޭގެ އެހެނިހެން ބޮޑުންނާ ގުޅުމެއްނޯވެއެވެ. އެބޭފުޅުން "ރާއްޖޭން ބޭރަށްކުރައްވާ އެކިއެކިދަރުރުފުޅުގައި 14 ހާސް 15 ހާސް ގެންދަވާފައިވެސް، ސަރުކާރަށް ކުޑަލާރިއެއްގެ މިންވަރުވެސް ނުގެންނަވާ" ކަމަށްވެއެވެ. "ދެންވާންފެށިގޮތަކީ، ގިނަފޮއި އަންނައިރު ބަނޑުދޭނެ ހަނޑުލެއް ސަރުކާރުގައި ތައްޔާރުވެފައެއް ނުހުރެއެވެ." ދެން ބުންބާ ފިހާރަތަކުން ދަރަންޏަށް ހަނޑޫ ގެނެސްގެން ބަނޑު ދެނީއެވެ. ރައްޔިތުން، ޝަމްސުއްދީނުރަދުން ޚިޔާރުކުރީ މިތަޖްރިބާއަށް ބަލައިގެންނެވެ.
މިއަދުވެސް ރައްޔިތުން މިއޮތީ މިތަޖްރިބާއަށް ބަލާންޖެހިފައެވެ. ވޭތުވީ ކޮންކަހަލަ ތިރީސް އަހަރެއް ހެއްޔެވެ.
0 ހިޔާލު:
Post a Comment