ވިޔަފާރި
ދިވެހިބަހުން ވިޔަފާރީގެ މާނައަކީ "ވިއްކުން" މިއެވެ. ޝަރީޢަތުގައި ވިޔަފާރީގެ މާނައަކީ "ޝަރްޢީ ހުއްދަޔާއެކު، އަގެއްހުރި އެއްޗެއް، ބަދަލުގައި އަގެއް އަތުލާފައި، އަބަދަށް މިލްކުކޮށް ދިނުން" މިއެވެ. ޤާނޫނު ނަންބަރ 6/91 "މުދާވިއްކުމާބެހޭ ޤާނޫނު" ގައި، ވިޔަފާރީގެ (މުދާވިއްކުމުގެ) މާނައަކީ "އެމުދަލުގެ މިލްކުވެރިކަން، ވަކި އަގަކަށް، ވިއްކާމީހާގެ ކިބައިން ގަންނަ މީހާއަށް ބަދަލުކުރުމަށް، ވިއްކާމީހާއާއި ގަންނަމީހާއާ ދެމެދުގައިވާ އެއްބަސްވުމެވެ."
ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުން "މުދަލުގެ ތެރޭގައި، ފައިސާނޫން ހުރިހާ، އުފުލޭ ތަކެތި ހިމެނޭނެއެވެ." ވިއްކާމީހާއަކީ "ވިއްކާ ނުވަތަ ވިއްކަން އެއްބަސްވާ މީހާއެވެ." ގަންނަމީހާ އަކީ "ގަންނަ ނުވަތަ ގަންނަން އެއްބަސްވާ މީހާއެވެ." ޝަރަޢީ އުޞޫލުން ބަލާއިރު، ޞައްޙަ ވިއްކުމަކީ "ވިޔަފާރިކުރާ ދެފަރާތަށް ފެނި އެނގިފައިވާ އެއްޗެއް ވިއްކުމެވެ." "ވިޔަފާރިކުރާ ދެފަރާތަށް ފެނި އެނގިފައިނުވާ އެއްޗެއް ވިއްކުން" ޞައްޙައެއް ނޫނެވެ. "އޮޅުން ފިލާވަރަށް، މުދަލުގެ ސިފައާއި ބާވަތް ބަޔާންކޮށް، ފަހުން ލިބޭގޮތަށް ކުރާވިޔަފާރި އަކީ، ސަލަމު ވިޔަފާރިއެވެ."
ޝަރީޢަތުގައި ވިޔަފާރީގެ ޝަރުޠަކީ، ވިއްކާމީހާއާއި ގަންނަމީހާ މާލީގޮތުން ތަޞައްރަފު ފުދިގެންވުމާއި މަޖްބޫރު ކަމެއްނެތުމެވެ. ވިއްކޭ އެއްޗަކީ އަގެއްހުރި (ފަހުންނަމަވެސް މަންފާއެއް ލިބޭނެ) އެއްޗަކަށްވުމާއި، ވިއްކާމީހާގެ މިލްކެއްކަމުގައިވުމާއި، ގަންނަމީހާއަށް ލިބިގަތުން އެކަށީގެންވާ އެއްޗަކަށްވުމެވެ. އަދި ދިނުމާއި ހިފުމުގައި މާނަ އެއްގޮތްވުމެވެ.
ވިއްކާމީހާއަށް މުދާ ވިއްކުމުގެ ޤާނޫނީ ޙައްޤު ލިބިފައިވާން ޖެހޭނެއެވެ. ވަގަށްނެގި މުދަލަކަށް ވެގެންނުވާނެއެވެ. ބޮލުއަޅުވައި ނުވަތަ ދަމައިގަނެ ހެދުން އޮވެގެން ނުވާނެއެވެ، އަގެއްހުރި އެއްޗެއް ނޫނީ ނުވިއްކޭނެއެވެ. އެންމެ ބިންބިފުކަކުން، ހަނޑޫފުކަކުން ވިޔަފާރިއެއް ނުހިންގޭނެއެވެ. ދޮންނުވާ ކެޔޮވަކެއް ގަތަސް ފަހުން ދޮންވެ، ބޭނުން ކުރެވޭ އެއްޗަކަށް ވާނަމަ ޞައްޙަވާނެއެވެ. ދުވެފައިދާ ކުކުޅެއް (ނާލާފުށީ ފަގީރަށް ގެރިދިން މިސާލަށް) ނުވިއްކޭނެއެވެ. އަތުންއަތަށް ވިޔަފާރީގެ ޙައްޤު ބަދަލު ކުރެވެންވާނެއެވެ. ދީފީމޭ ވިއްކައިފީމޭ އަދި ލިބިއްޖެޔޭ ބަލައިގެންފީމޭ ބުނާ ދެފަރާތުގެ ބަސް މުޠުލަޤުވާންވާނެއެވެ.
ވިއްކާމީހާގެ މިލްކަކަށްވުމޭ އޮތްބަހުގެ މާނައަކީ، މެނޭޖަރުގެ މިލްކުމުދަލަކަށްވުމެއް ނޫނެވެ. މުދަލުގެ ރަޖިސްޓްރީ ވެރިފަރާތަކީ ކޮންމެ ފަރާތެއް ކަމަށްވިޔަސް (ޤިރާޟުގެ ވިޔަފާރި އެއް ކަމަށް ވިޔަސް) މެނޭޖަރު އެމުދާވިއްކާހިނދު، އޭނާއަށް ލިބިފައިވާ އިޚްތިޔާރާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތީން، ޙައްޤުވެރި ފަރާތަކަށްވަނީ މެނޭޖަރެވެ. ގަންނަމީހާއާއި ވިއްކާމީހާޔާ ދެމެދު އުފެދޭ ދެބަސްވުމުގެ މަރުޙަލާގައި، މުދަލުގެ ވެރިފަރާތްކަމަށް ބެލެވޭނީ މުދާވިއްކާ މެނޭޖަރެވެ. އެކަމަކު، ވިޔަފާރިވެރިޔާ ކަމުގައި (ނުވަތަ ވިޔަފާރީގެ މިލްކުވެރިޔާ ކަމުގައި) ޢާއްމު އުސޫލުން (ޤިރާޟުގެ ވިޔަފާރިއެއް ކަމަށްވިޔަސް) ބެލެވޭނީ، މުދަލުގެ އަސްލު (ރަޖިސްޓަރީ) ވެރިފަރާތެވެ.
އިޞްލާޙުކުރެވުނު ޤާނޫނު އަސާސީގެ ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ބާބުގެ 13 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) ގައިވާ "އަދި ވިޔަފާރިއެއްކޮށް" މިޖުމްލައިގެ ރައްދުވެރިޔަކީ ވިޔަފާރީގެ އަސްލު (ރަޖިސްޓަރީ) ވެރިފަރާތެވެ.
ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުން "މުދަލުގެ ތެރޭގައި، ފައިސާނޫން ހުރިހާ، އުފުލޭ ތަކެތި ހިމެނޭނެއެވެ." ވިއްކާމީހާއަކީ "ވިއްކާ ނުވަތަ ވިއްކަން އެއްބަސްވާ މީހާއެވެ." ގަންނަމީހާ އަކީ "ގަންނަ ނުވަތަ ގަންނަން އެއްބަސްވާ މީހާއެވެ." ޝަރަޢީ އުޞޫލުން ބަލާއިރު، ޞައްޙަ ވިއްކުމަކީ "ވިޔަފާރިކުރާ ދެފަރާތަށް ފެނި އެނގިފައިވާ އެއްޗެއް ވިއްކުމެވެ." "ވިޔަފާރިކުރާ ދެފަރާތަށް ފެނި އެނގިފައިނުވާ އެއްޗެއް ވިއްކުން" ޞައްޙައެއް ނޫނެވެ. "އޮޅުން ފިލާވަރަށް، މުދަލުގެ ސިފައާއި ބާވަތް ބަޔާންކޮށް، ފަހުން ލިބޭގޮތަށް ކުރާވިޔަފާރި އަކީ، ސަލަމު ވިޔަފާރިއެވެ."
ޝަރީޢަތުގައި ވިޔަފާރީގެ ޝަރުޠަކީ، ވިއްކާމީހާއާއި ގަންނަމީހާ މާލީގޮތުން ތަޞައްރަފު ފުދިގެންވުމާއި މަޖްބޫރު ކަމެއްނެތުމެވެ. ވިއްކޭ އެއްޗަކީ އަގެއްހުރި (ފަހުންނަމަވެސް މަންފާއެއް ލިބޭނެ) އެއްޗަކަށްވުމާއި، ވިއްކާމީހާގެ މިލްކެއްކަމުގައިވުމާއި، ގަންނަމީހާއަށް ލިބިގަތުން އެކަށީގެންވާ އެއްޗަކަށްވުމެވެ. އަދި ދިނުމާއި ހިފުމުގައި މާނަ އެއްގޮތްވުމެވެ.
ވިއްކާމީހާއަށް މުދާ ވިއްކުމުގެ ޤާނޫނީ ޙައްޤު ލިބިފައިވާން ޖެހޭނެއެވެ. ވަގަށްނެގި މުދަލަކަށް ވެގެންނުވާނެއެވެ. ބޮލުއަޅުވައި ނުވަތަ ދަމައިގަނެ ހެދުން އޮވެގެން ނުވާނެއެވެ، އަގެއްހުރި އެއްޗެއް ނޫނީ ނުވިއްކޭނެއެވެ. އެންމެ ބިންބިފުކަކުން، ހަނޑޫފުކަކުން ވިޔަފާރިއެއް ނުހިންގޭނެއެވެ. ދޮންނުވާ ކެޔޮވަކެއް ގަތަސް ފަހުން ދޮންވެ، ބޭނުން ކުރެވޭ އެއްޗަކަށް ވާނަމަ ޞައްޙަވާނެއެވެ. ދުވެފައިދާ ކުކުޅެއް (ނާލާފުށީ ފަގީރަށް ގެރިދިން މިސާލަށް) ނުވިއްކޭނެއެވެ. އަތުންއަތަށް ވިޔަފާރީގެ ޙައްޤު ބަދަލު ކުރެވެންވާނެއެވެ. ދީފީމޭ ވިއްކައިފީމޭ އަދި ލިބިއްޖެޔޭ ބަލައިގެންފީމޭ ބުނާ ދެފަރާތުގެ ބަސް މުޠުލަޤުވާންވާނެއެވެ.
ވިއްކާމީހާގެ މިލްކަކަށްވުމޭ އޮތްބަހުގެ މާނައަކީ، މެނޭޖަރުގެ މިލްކުމުދަލަކަށްވުމެއް ނޫނެވެ. މުދަލުގެ ރަޖިސްޓްރީ ވެރިފަރާތަކީ ކޮންމެ ފަރާތެއް ކަމަށްވިޔަސް (ޤިރާޟުގެ ވިޔަފާރި އެއް ކަމަށް ވިޔަސް) މެނޭޖަރު އެމުދާވިއްކާހިނދު، އޭނާއަށް ލިބިފައިވާ އިޚްތިޔާރާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތީން، ޙައްޤުވެރި ފަރާތަކަށްވަނީ މެނޭޖަރެވެ. ގަންނަމީހާއާއި ވިއްކާމީހާޔާ ދެމެދު އުފެދޭ ދެބަސްވުމުގެ މަރުޙަލާގައި، މުދަލުގެ ވެރިފަރާތްކަމަށް ބެލެވޭނީ މުދާވިއްކާ މެނޭޖަރެވެ. އެކަމަކު، ވިޔަފާރިވެރިޔާ ކަމުގައި (ނުވަތަ ވިޔަފާރީގެ މިލްކުވެރިޔާ ކަމުގައި) ޢާއްމު އުސޫލުން (ޤިރާޟުގެ ވިޔަފާރިއެއް ކަމަށްވިޔަސް) ބެލެވޭނީ، މުދަލުގެ އަސްލު (ރަޖިސްޓަރީ) ވެރިފަރާތެވެ.
އިޞްލާޙުކުރެވުނު ޤާނޫނު އަސާސީގެ ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ބާބުގެ 13 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) ގައިވާ "އަދި ވިޔަފާރިއެއްކޮށް" މިޖުމްލައިގެ ރައްދުވެރިޔަކީ ވިޔަފާރީގެ އަސްލު (ރަޖިސްޓަރީ) ވެރިފަރާތެވެ.
0 ހިޔާލު:
Post a Comment